Täze hasabatda iki sany şire wirusy wektorynyň piretroidlere duýgurlygy görkezilýär.Bu makalada AHDB ekinleri goramak boýunça uly alym (Zyýan beriji) Sue Kowgill netijeleriň kartoşka ösdürip ýetişdirýänlere ýetirýän täsirini öwrendi.
Häzirki wagtda ösdürip ýetişdirijilerde mör-möjek zyýankeşlerine garşy göreşmegiň usullary az we az.“Pestisidleri durnukly ulanmak boýunça milli hereket meýilnamasynyň taslamasy” şeýle aladalaryň adamlary garşylygy ösdürmäge itergi berjekdigini ykrar edýär.Netijede bu pestisidlere garşy göreşmek üçin giňişleýin strategiýany üpjün edip biler;gysga möhletde indi bar bolan maglumatlary we pestisidleri ulanmalydyrys.
Dolandyryş nukdaýnazaryndan wirusyň göz öňünde tutulmalydygyny anyk göz öňünde tutmak möhümdir.Şitleri alyp, ýaýratmak tizligi bilen tapawutlanýar.Bu bolsa öz gezeginde insektisidiň täsirine we maksatly şitleriň zyýanyna täsir eder.Kartoşkada söwda taýdan ähmiýetli wiruslar iki kategoriýa bölünýär.
Angliýada kartoşka ýapragy rulony wirusy (PLRV) esasan şetdaly-kartoşka şireleri tarapyndan ýokaşýar, ýöne kartoşka şitleri ýaly beýleki oturymly şitlere hem gatnaşyp biler.
Şitler PLRV-ni iýmitlendirýär we siňdirýär, ýöne ýaýramazdan birnäçe sagat gerek.Şeýle-de bolsa, ýokaşan şitler wirusy bütin ömrüne ýaýratmagy dowam etdirip bilerler (bu “dowamly” wirus).
Wagtyň yza galmagy sebäpli, pestisidleriň geçiş siklini kesmegine kömek etjekdigine garaşyp bolar.Şonuň üçin PLRV dolandyryşy üçin garşylyk ýagdaýy möhümdir.
Kartoşka wirusy Y (PVY) ýaly dowamly kartoşka wiruslary, GB kartoşka önümçiliginde iň kyn meseledir.
Şitler ýapraklardan çykanda, wirus bölejikleri agzynyň ujunda alynýar.Bular birnäçe sekunt bolmasa, birnäçe minutda gowşurylyp bilner.Kartoşka şitleriň adaty öý eýesi bolmasa-da, tötänleýin şitleri ýüze çykarmak arkaly ýokaşyp biler.
Spreadaýramagynyň tizligi pestisidleriň bu aýlawy bozmak üçin köplenç kyndygyny aňladýar.Himiki däl gözegçilige bil baglamakdan başga-da, bu wiruslar üçin has köp aphid görnüşleri göz öňünde tutulmalydyr.
Gözlegçileriň bellemegine görä, şetdaly-kartoşka şireleri, däne şireleri, alça-alça-süle şireleri we ir-käşir şireleri Şotlandiýanyň tohum kartoşkasyndaky PVY bilen baglanyşykly esasy görnüşlerdir.
PLRV we PVY-nyň ýaýramagynda esasy roly sebäpli, şitiň garşylyk ýagdaýyna düşünmeli.Gynansagam, garşylyk öndürmekde ökde boldy - Iňlis nusgalarynyň takmynan 80% -i piretroidlere iki görnüşde garşylyk görkezdi:
Daşary ýurtlarda şetdaly-kartoşka şirelerinde neonikotinoid garşylygy bar.Sahypadaky çäkli mukdarda nusgalar, asetamide, fluniamide we spirotetramine duýgurlygynyň peselmegine gözegçilik etmek üçin her ýyl GB-de barlanýar.Şu wagta çenli bu işjeň maddalara duýgurlygyň peselendigi barada subutnama ýok.
Däneli şitleriň piretroidlere garşylygy baradaky ilkinji aladany 2011-nji ýyldan başlap bolar. Düwürtikli däneli şire bilen deňeşdirilende, kdr mutasiýa barlygy tassyklandy we garşylygy öldürmek üçin takmynan 40 esse köp işiň zerurdygy görkezildi.
Şitlerde kdr mutasiýalaryny barlamak üçin bir usul döredildi (milli suw tutýan ulgamdan).2019-njy ýylda bäş duzakdan nusgalar synag edildi we şitleriň 30% -inde bu mutasiýa bar.
Şeýle-de bolsa, synagyň bu görnüşi beýleki garşylyk görnüşleri barada maglumat berip bilmez.Netijede, 2020-nji ýyla çenli däne meýdanlaryndan az mukdarda (5) däne şireleriniň nusgalary ýygnalyp, laboratoriýa bioassaýlarynda synag edildi.2011-nji ýyldan başlap, bu garşylyk güýjüniň ýokarlanmandygyny görkezýär we galla şitlerinde diňe kdr garşylyk bolup biler.
Aslynda, piretroid spreýlerini iň köp maslahat berilýän mukdarda ulanmak, däne şirelerine gözegçilik etmeli.Şeýle-de bolsa, olaryň PVY geçirişine täsiri, şitleriň garşylyk ýagdaýyna garanyňda, uçuş wagtyna we däne şitleriniň ýygylygyna has ýygy täsir edýär.
Irlandiýadan alnan alça süle şireleriniň piretroidlere duýgurlygyny peseldendigi barada habarlar bar bolsa-da, 2020-nji ýyldan başlap (21) GB nusgalarynda bioassaýlar bu meseläniň subutnamasyny görkezmedi.
Häzirki wagtda piretroidler guş alça süle şirelerini dolandyrmagy başarmalydyr.BYDV hakda alada edýän däne ösdürip ýetişdirýänler üçin bu gowy habar.BYDV, PVY-dan has köp pestisidleri ulanmak arkaly gözegçilik etmek aňsat bolan dowamly wirus.
Willow käşir şireleriniň suraty düşnükli däl.Hususan-da, gözlegçileriň zyýankeşleriň piretroidlere sezewarlygy barada taryhy maglumatlary ýok.Şitleriň doly duýgur görnüşi barada maglumat bolmasa, garşylyk faktoryny hasaplamak mümkin däl (däne şitleri ýaly).Anotherene bir usul, şitleri barlamak üçin ekwiwalent meýdan ýygylygyny ulanmakdyr.Şu wagta çenli diňe alty nusga şu görnüşde synag edildi we öldürmegiň derejesi 30% bilen 70% arasynda.Bu zyýankeş barada has giňişleýin düşünmek üçin has köp nusga gerek.
AHDB sary tutma ulgamy GB uçuşlary barada ýerli maglumatlary berýär.2020-nji ýylyň netijeleri şitleriň sanynyň we görnüşleriniň üýtgemegini görkezýär.
“Aphid” we “Wirus” sahypasy garşylyk ýagdaýy we pürküji programma maglumatlary ýaly umumy maglumat berýär.
Netijede, pudak toplumlaýyn çemeleşmä geçmeli.Bu wirus sanjym çeşmelerini dolandyrmak ýaly uzak möhletli çäreleri öz içine alýar.Şeýle-de bolsa, bu kesiş, malç we mineral ýag ýaly beýleki alternatiw usullary ulanmagy aňladýar.Bular AHDB-iň SPot ferma ulgamynda derňelýär we synaglaryň we netijeleriň 2021-nji ýylda (düýbünden başga wirusa gözegçilik etmegiň gidişine baglylykda) elýeterli boljakdygyna umyt edilýär.