تنظیم کننده های رشد گیاهی (PGRs)که به عنوان هورمون های گیاهی نیز شناخته می شود، مواد شیمیایی هستند که به طور قابل توجهی بر رشد و نمو گیاهان تأثیر می گذارند.این ترکیبات می توانند به طور طبیعی وجود داشته باشند یا به صورت مصنوعی برای تقلید یا تأثیرگذاری بر هورمون های طبیعی گیاهی تولید شوند.

 

توابع و اهمیت تنظیم کننده های رشد گیاه

PGR طیف وسیعی از فرآیندهای فیزیولوژیکی را در گیاهان تنظیم می کند، از جمله:

تقسیم سلولی و ازدیاد طول: آنها سرعت تقسیم و ازدیاد طول سلول را کنترل می کنند و مستقیماً بر رشد کلی گیاه تأثیر می گذارند.
تمایز: PGR به رشد سلول ها به بافت ها و اندام های مختلف کمک می کند.
خواب و جوانه زنی: آنها نقش مهمی در خواب بذر و فرآیندهای جوانه زنی دارند.
گلدهی و باردهی: PGR زمان بندی و تشکیل گل و میوه را تنظیم می کند.
پاسخ به محرک های محیطی: آنها گیاهان را قادر می سازند تا به تغییرات محیطی مانند نور، گرانش و دسترسی به آب پاسخ دهند.
پاسخ به استرس: PGR به گیاهان کمک می کند تا با شرایط استرس مانند خشکسالی، شوری و حملات پاتوژن مقابله کنند.

 

موارد استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی:

تنظیم کننده های رشد گیاه به طور گسترده در کشاورزی و باغبانی استفاده می شود.آنها رشد و نمو گیاه را برای بهبود عملکرد محصول، کیفیت و مقاومت به تنش تقویت یا اصلاح می کنند.کاربردهای عملی عبارتند از:

تقویت رشد ریشه: اکسین ها برای تحریک رشد ریشه در قلمه ها استفاده می شوند.
تنظیم رسیدن میوه: اتیلن برای هماهنگ کردن رسیدن میوه استفاده می شود.
افزایش عملکرد محصول: جیبرلین ها را می توان برای افزایش اندازه میوه ها و سبزیجات استفاده کرد.
کنترل اندازه گیاه: برخی از PGR ها برای کنترل اندازه گیاهان زینتی و محصولات زراعی استفاده می شوند و آنها را قابل کنترل تر می کند.

 

انواع تنظیم کننده رشد گیاه:

پنج دسته اصلی تنظیم کننده رشد گیاه وجود دارد:

اکسین ها: باعث افزایش طول ساقه، رشد ریشه و تمایز می شود.آنها در پاسخ به نور و گرانش نقش دارند.
جیبرلین ها (GA): افزایش طول ساقه، جوانه زنی بذر و گلدهی را تحریک می کنند.
سیتوکینین ها: تقسیم سلولی و تشکیل ساقه را تقویت کرده و پیری برگ را به تاخیر می اندازد.
اتیلن: بر رسیدن میوه، پژمردگی گلها و ریزش برگها تأثیر می گذارد.همچنین به شرایط استرس پاسخ می دهد.
آبسیزیک اسید (ABA): رشد را مهار می کند و خواب بذر را تقویت می کند.به گیاهان کمک می کند تا به شرایط استرس مانند خشکی پاسخ دهند.

 

تنظیم کننده های رایج رشد گیاهی:

براسینولید
عملکرد: براسینولید نوعی براسینوستروئید است، دسته‌ای از هورمون‌های گیاهی که باعث گسترش و افزایش طول سلول، افزایش مقاومت در برابر استرس محیطی و بهبود رشد و نمو کلی گیاه می‌شود.
موارد استفاده: برای افزایش عملکرد و کیفیت محصول، افزایش مقاومت در برابر عوامل بیماری زا و بهبود رشد گیاه در شرایط تنش استفاده می شود.

کلرورو د مپیکوات (مپیکوات کلرید)
عملکرد: مپیکوات کلرید یک تنظیم کننده رشد گیاه است که از بیوسنتز جیبرلین جلوگیری می کند و منجر به کاهش طول ساقه و رشد فشرده تر گیاه می شود.
کاربردها: معمولاً در تولید پنبه برای کنترل ارتفاع بوته، کاهش سکونت (از روی زمین افتادن) و افزایش رشد غوزه استفاده می شود.به بهبود راندمان برداشت و عملکرد کمک می کند.

اسید جیبرلیک (GA3)
عملکرد: اسید جیبرلیک یک هورمون گیاهی است که باعث افزایش طول ساقه، جوانه زنی بذر، گلدهی و رشد میوه می شود.
موارد استفاده: برای شکستن خواب بذر، تحریک رشد در گیاهان کوتوله، افزایش اندازه میوه در انگور و مرکبات و بهبود کیفیت مالت در جو استفاده می شود.

ایندول-3-اسید استیک (IAA)
عملکرد: ایندول-3-استیک اسید یک اکسین طبیعی است که جنبه های مختلف رشد گیاه از جمله تقسیم سلولی، طویل شدن و تمایز را تنظیم می کند.
موارد استفاده: برای تقویت تشکیل ریشه در قلمه ها، تقویت میوه گیری و تنظیم الگوهای رشد در گیاهان استفاده می شود.همچنین در کشت بافت برای تحریک تقسیم و رشد سلولی استفاده می شود.

ایندول-3-بوتیریک اسید (IBA)
عملکرد: ایندول-3-بوتیریک اسید نوع دیگری از اکسین است که به ویژه در تحریک شروع و رشد ریشه موثر است.
کاربردها: معمولاً به عنوان یک هورمون ریشه زایی در باغبانی برای تشویق تشکیل ریشه در قلمه های گیاهی استفاده می شود.همچنین برای بهبود استقرار گیاهان پیوندی و افزایش رشد ریشه در سیستم های هیدروپونیک استفاده می شود.

ایمنی تنظیم کننده های رشد گیاه:

ایمنی تنظیم کننده های رشد گیاه به نوع، غلظت و روش کاربرد آنها بستگی دارد.به طور کلی، هنگامی که طبق دستورالعمل ها و توصیه ها استفاده می شود، PGR ها برای گیاهان و انسان بی خطر هستند.با این حال، استفاده نادرست یا استفاده بیش از حد می تواند منجر به اثرات منفی شود:

سمیت گیاهی: استفاده از دوزهای بیش از حد می تواند به گیاهان آسیب برساند و باعث رشد غیر طبیعی یا حتی مرگ شود.
اثرات زیست محیطی: رواناب حاوی PGR می تواند گیاهان و میکروارگانیسم های غیر هدف را تحت تأثیر قرار دهد.
سلامت انسان: برخورد مناسب و اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از خطرات احتمالی برای سلامت انسان ضروری است.
نهادهای نظارتی مانند آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) در ایالات متحده و سازمان های مشابه در سراسر جهان بر استفاده ایمن از PGR ها نظارت می کنند تا اطمینان حاصل کنند که در صورت استفاده مناسب، خطرات قابل توجهی ایجاد نمی کنند.

 

نتیجه:

تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی ابزارهای ضروری در کشاورزی و باغبانی مدرن هستند که به کنترل و افزایش رشد و نمو گیاهان کمک می‌کنند.هنگامی که به درستی استفاده شوند، مزایای متعددی مانند افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و مقاومت بهتر در برابر استرس را ارائه می دهند.با این حال، مدیریت دقیق برای جلوگیری از اثرات منفی بالقوه بر گیاهان، محیط زیست و سلامت انسان بسیار مهم است.